Bağdatlı Ruhi...
Osmanlı Divan edebiyatı şairi.
Bağdat doğumlu olduğu bilinen şairin doğum tarihi bilinmemektedir.
Bağdat doğumlu olduğu için Bağdatlı Ruhi olarak anılmıştır.
Gerçek ismi Osman'dır.
Babası Osmanlı ordusunda bir askerdi, kendisi de sipahi olmuştur.
Dönemin önemli, ünlü isimleriyle arkadaşlık kurmuştur.
Çeşitli savaşlara katılmıştır.
Eleştirel tarzı ve yalın üslubu ile ünlenmiştir. Eserlerinde toplumsal sorunları işlemiştir.
1605 yılında Şam'da öldüğü bilinmektedir.
Bağdatlı Ruhi'nin en çok etkilendiği şair, Fuzuli'dir.
Fuzuli'nin oğlu Fazlı ile de arkadaşlık kurmuştur.
Aşk, kahramanlık gibi konular üzerine yazmaktansa yaşadığı bölgelerin idari sistemlerinin meseleleri, toplumun sorunlu ve eksik noktaları, yanlış din anlayışı gibi konularda, eleştirel bir üslupla şiirler yazmıştır.
Bağdatlı Ruhi'nin en ünlü eseri;
Terkib-i Bend isimli manzumesidir.
17 bendlik manzumeye Türk edebiyatının önemli isimleri ''Şeyh Galip, Ziya Paşa gibi'' nazireler yazmıştır.
Bağdatlı Ruhi hakkında kısa notlar:
''Asıl adı Osman, mahlası Ruhi'dir.
Bağdat'ta doğup büyüdüğü için Ruhi-i Bağdadi ''Bağdatlı Ruhi'' diye tanındı.
Ruhi, en çok gazel yazan divan şairlerindendir. Divanında 1.115 gazel yer alır.
Gazellerinde lirik bir söyleyiş tarzı ve rintçe bir eda vardır.
Ruhi, sosyal hayata ve hadiselere duyarlı bir divan şairidir.
Belki de bu yüzden şiirlerinde söz ve mana oyunlarına fazla yer vermemiştir.
Şiirlerine akıcılık ve sadelik hâkimdir.
Divan'ında konuşma dili ile söylenmiş mısralar çoktur. Allah ve Peygamber sevgisini işlemiştir.
Divanda dinî söyleme sahip birçok gazeli mevcuttur fakat bütün bunlara rağmen Ruhi;
Mevlana ve Yunus Emre gibi bir mutasavvıf değildir.
''eksilmede'' redifli gazeli Ruhi'nin meşhur eserlerinden biridir.
Fuzuli'nin Şikayetname olarak tanınan mektubunda dile getirdiği aksaklıkları Ruhi, gazel formunda ele almıştır.
Terkib-bend; Ruhi'nin gözlemci ve eleştirel bakışının tam olarak örtüştüğü eseridir.
17 benttir. Her bent 8 beyitten oluşmuştur.
Terkib-bend'ine Yazılan Nazireler;
''Cevri, Sami, Fehim, Vehbi, Kabuli,
Leyla Hanım ve Şeyh Galip başta olmak üzere pek çok şair nazire söylemiştir.
En meşhuru ise, Ziya Paşa tarafından 1870'te yazılan naziredir.''
Bu şiir nazirecilik geleneğinin en başarılı örneklerinden biridir.
Dili gayet sade ve akıcı olup çağdaşı diğer baz şairlerin şiirlerine göre tamlamalar ve yabancı kelimeler sayıca azdır.
Söz ve mana sanatlarına fazla itibar etmeyen Ruhi, akıcı bir üslup yakalama gayretinde olmuş ve içinden geldiği gibi söylemiştir.
Çok sayıda gazel sahibi olmakla övünmesine rağmen gazelleriyle fazla ilgi uyandıramamıştır.
Ruhi Divanı; Bağdatlı Ruhi'nin bilinen ve mevcut olan tek eseri; Türkçe divanıdır.
Bu divanda en çok kullanılan nazım biçimi gazeldir. Ayrıca divanda iki manzum mektup da mevcuttur.
***
Sanmam bizi kim şire-i engur ile mestüz
Biz ehl-i harabatdanuz mest-i Elest'üz
Ter-damen olanlar bizi alude sanur lik
Biz mail-i bus-i leb-i cam ü kef-i destüz
***
Sadrın gözedüb neyleyelim bezm-i cihanın
Pa'yi hum-i meydir yirimüz bade-perestüz
Mail değiliz kimsenin azarına amma
Hatır-şiken-i zahid-i peymane şikestüz
***
Erbab-i garez bizden ırağ olduğu yeğdir
Düşmez yare zira okumuz sahib-i şeştüz
Bu alem-i fanide ne mir ü ne gedayuz
A'lalara a'lalanuruz pest ile pestüz
***
Hem kase-i erbab-ı dilüz arbedemiz yok
Mey hanedeyüz gerçi veli ışk ile mestüz
Biz mest-i mey-i mey-kede-i alem-i canuz
Ser-halka-i cem'iyyet-i peymane-keşanuz
***
Gazel:
Devrden peymne-i mihr ü vefa eksilmede
Kalb-i ehl-i halden zevk u safa eksilmede
Dem-be-dem yüz tutmada meclis perişan olmağa
Encümenden bade-i behcet-feza eksilmede
***
Saz ü söze kalmadı evvelki gibi meylimiz
Ya'ni dilden arzu başdan heva eksilmede
Tab'ı kılmakda gubar-alude cevr-i rüzgar
Safvet-i ayine-i alem-nüma eksilmede
***
Ey diringaa ekseri halkın cefa üstündedir
Bu vefasız dehrden ehl-i vefa eksilmede
Olmada mihr ü muhabbetden müberra hass ü am
Cem'olub ağyar ü yar-ı zi-vefa eksilmede
Bir gönül eğlencesi yar isteriz girmez ele
Gam hücum etmekde yar-ı gam-zeda eksilmede
