Eyüp Mezarlığı, Eyüp Sultan Mezarlığı olarak da bilinir.
İstanbul'un Eyüp ilçesinde, Haliç kıyısında bulunan mezarlık'tır.
Eyüp semti gibi Eyüp Mezarlığı da adını, Emeviler'in 7. yüzyılda Konstantiniye'ye ''İstanbul'' düzenlediği başarısız seferde 674-78 sancaktarlık yapan ve İstanbul surları önünde şehit düşen Ebu Eyyub
el-Ensari'den alır.
Ebu Eyyub el-Ensari'nin türbesinin burada bulunuşu ve halkın ona yakın gömülme isteği Eyüp Mezarlığı'nın meydana gelişine neden olmuştur.
İstanbul'daki en büyük İslam mezarlıklarından biri olan Eyüp Mezarlığı'nda;
''padişahlar, sadrazamlar, şeyhülislamlar, vezirler, kumandanlar, hanım sultanlar, saray mensupları, din, tasavvuf, ilim, fikir, sanat adamları, şairler ve halktan kişiler gömülmüştür.''
Eyüp Mezarlığı, Haliç kıyılarından, Karyağdı Bayırı'na, tepedeki sırtlara ve oradan da Edirnekapı surlarına ulaşmıştır.
Edirnekapı ile Alibeyköy'e ulaşan yolların çevresindeki mezar taşları da Eyüp Mezarlığı'nın uzantısıdır.
Haliç çevresi ile sırtlarında yapılan yol çalışmaları ve kamulaştırmalar buradaki mezarlara büyük zarar vermiştir.
İstanbul'un fethinden hemen sonra Eyüp'te ölülerin gömülmesiyle mezar taşlarında toplumun düşünce yapısı ortaya çıkmıştır.
Buradaki ilk mezar taşları gösterişten uzaktır. Anadolu mezar taşlarındaki çeşitlilik, burada da dikkati çekmektedir.
18. yy'ın sonlarında yeni mermer ocaklarının bulunuşuyla Eyüp Mezarlığı'nda mermerlerden daha çok yararlanıldığı görülmüştür.
Osmanlı türbe mimarisinin uyguldığı plan tipleri, üslup ve bezeme ile burada karşılaşılmıştır.
Buradaki açık ve kapalı türbelerde, hazirelerde mermer, taş ve tuğla ile birlikte kullanılmış, çini, kalem işi, ştuk, ve yazı da onları tamamlamıştır.
Mezarlar:
''Eyüp Mezarlığı'nda ve yakın çevresinde Abdurrahman Paşa, Adile Sultan, Alaeddin Ali Çelebi, Ayas Mehmed Paşa,
Bulak Mustafa Paşa, Cafer Paşa, Çifte Gelinler ''Çifte Gelenler'', Defterdar Nazlı Mahmud Çelebi, Dukaginzade Mehmed Paşa,
Ebu'd-Derda, Hz.Edhem, Ferhad Paşa,
Feridun Ahmed Paşa, Şair Fitnat Hanım,
Hacı Beşir Ağa,
Hz. Hafir, Hançerli Sultan, Hasan Hüsnü Paşa,
Hatice Canan Hanım, Hubba Hatun,
Hüsrev Paşa, İzzet Efendi, Hz. Ka'b, Karabaş Ahmed Efendi,
Kırımi Hüseyin Efendi, Lala Mustafa Paşa,
Lala Hüseyin Paşa, Mahmud Ağa, Mahmud Celaleddin Efendi, Mehmed Çelebi,
Mihrişah Valide Sultan, Mirimiran Mehmed Paşa, Nakkaş Hasan Paşa, Pertev Mehmed Paşa, Siyavuş Paşa, Sokollu Mehmed Paşa,
V. Mehmed ''Reşad'',
Şah Sultan, Şeyhülislam Uryanizade Ahmed Esad Efendi ve Zal Mahmud Paşa türbeleri vardır.''
Kaşgari Tekkesi'nden yukarıda, Karyağdı ismiyle tanınan Bektaşi Tekkesi'ne uzanan yolun iki yanında daha eskiye inen mezar taşlarıyla karşılaşılır.
Koca Sinan Türbesi yakınında Eyüb Sultan Türbesi'nin ilk türbedarı ve aynı zamanda
II. Bayezid'in tahta çıkışında ona kılıç kuşatan Şeyh Baba Yusuf Efendi'nin, Vezir Sinan Paşa Türbesi yanında Hacı Abdullah Paşa'nın mezarı vardır.
Öte yandan Eyüp Mezarlığı'nda gömülmenin kutsallığı inancı yeni gömü için eski mezarların tahribi sonucunu doğurmuştur.
Bu nedenle de Eyüp Mezarlığı'nda pek çok ünlü kişinin mezarı kırılmış veya kaybolmuştur.
Ebu'l-Fazıl Alaeddin Efendi'nin mezarı yerine başkaları gömülmüş, Şeyhülislam Sadi Sadullah Efendi'nin, Ali Kuşçu'nun mezar taşları caminin arkasında kırık olarak bulunmuş ve yerine yerleştirilmiştir.
Eyüp Mezarlığı'nda yapılan araştırmalar;
'Kırım'da Bahçesaray'da gömülü olduğu sanılan, II. Gazi Giray'ın oğlu Devlet Han'ın mezar taşı Eyüp'te bulunmuştur.
Eyüp Mezarlığı'nın ilginç bir bölümü de Gümüşsuyu'na çıkan sırtlardaki cellat mezarlığıydı.
Cellatlık halk arasında iyi karşılanmadığından bu işi yapanlar ayrı bir mezarlığa gömülmüşlerdir.
Buradaki mezar taşları oldukça kalın ve insan büyüklüğündeki taşlardan yapılmıştır.
Pier Loti yakınlarındaki cellat mezarlığı bugün tamamen yok olmuştur.
Tek tük bulunabilen cellat mezarlarının birçoğu yeni mezarların arasında kalmış, bazıları ise, tahribata uğramıştır.
En güzel Haliç manzalarından birine sahip olan
Pierre Loti Tepesi'yle Haliç kıyısı arasında uzanan Eyüp Piyerloti teleferiği mezarlığın üzerinden geçer. 2005 yılında hizmete giren 384 m uzunluğundaki hat Maçka Taşkışla teleferiğinden sonra İstanbul'un ikinci teleferik hattıdır.
Kaynak;Vikipedi...