İslam dünyasında Hüccetü'l-İslam,
''İslamın ispatlayıcısı'' olarak tanınan
İmam-ı Gazali'yi halka tanıtan hacımca küçük,
fakat tesiri bakımından büyük olan eseri;
''Eyyühe'l-Veled'' olarak bilinen ve dilimizde
Ey Oğul şeklinde bilinen eseridir.
***
Ey oğul!
Allah'tan nasıl korkulması gerekiyorsa öyle kork.
Babana itaat et
Ey oğul!
Senin hayatını renk katmak için güzel belgeler koydum.
O halde şu anda da, bundan sonra da babana itaat et.
Boş sözden uzak dur
Ey oğul!
Aklının hemen kabul etmeyeceği şeyi söyleme. Ağırbaşlı ol
Ey oğul!
Ağırbaşlı, terbiyeli, saygılı ve nezaketli olmaya çok dikkat et ve itina göster.
Ey oğul!
Dostuna da düşmanına da hoşnutluk göster.
Başkasına eza ve cefa etmekten kendini alıkoy ve bunu onlardan korkup ürktüğün için de yapma.
Ey oğul!
Bütün işlerinde ortayolu tut. Çünkü işlerin en hayırlısı orta yoldur.
Yürüyüşüne dikkat et
Ey oğul!
Ölçülü adımlarla yürü, ayaklarını yerde sürükleyerek yürüme.
Toplantılarda şunlara dikkat et
Uğradığın bir toplantıda yer alanların üzerine dikilip durma.
Edep ve terbiyesini yitirmiş patavatsız kimselerle tartışma. Bir hüküm verirken "şahsi görüşümdür" de.
Birşeyi veya bir adamı överken aşırıya gitme.
Bir mecliste oturmak istediğin zaman bağdaş kurup otur.
Oturduğun bir yerde, bulunduğun bir toplulukta dişlerini kürdan ve benzeri şeylerle temizlemeye kalkışma.
Burnunla oynama
Parmağını burnuna sokma.
Şu kadından uzak dur:
Huysuz ve karaktersiz kadından sakın.
Çünkü böylesinin dili kocası üzerinde çirkin ve ağırdır. Dünyaya çocuk getirmesi, yüzündeki haya perdesini açmıştır.
Artık ne ev halkından utanır, ne de konu komşusundan.
Böyle kadınlar, ne dünyaya yararlar, ne de ahirete. Bunlar ülfet ve sohbet edilmeye layık değildirler.
Böylelerinin gizli hali olmaz.
Aile sırrını sokağa dökerler. İyilik ve hayrı çoktan yere gömmüşlerdir.
Asık suratlı olarak sabahlar, akşam nerede olduğu bilinmez.
Onun sunduğu bir yudum su şerdir, zehirdir.
Yemeği öfke, konuşması maskedir.
Evi perişan, elbisesi kir ve pastır.
Yılan gibi sokar, akrep gibi ısırır.
Kocası evet dese, o hayır der.
Böylesi kadınlardan uzak dur.
Kadınların bir kısmı da geri zekalı ve hantaldır.
Ağır canlı ve kıt anlayışlıdır.
Kocasını sever, kazancına razı olur;
fakat güneş doğup yükseldiği halde hala sesi duyulmaz. Yemekleri bayat, kapları kirli ve paslıdır.
Şu kadınla da hayatını kur:
Kadınların bir kısmı da sevimli ve merhametlidir. Bereketli ve feyizlidir.
Soylu çocuk doğurur.
Kendisine her zaman güvenilir.
Komşuları arasında itibarlıdır.
Aile sırlarım korur, kimsenin yanında açmaz.
Cömerttir, eli açıktır. Bağırıp çağırmaz, alçak sesle konuşur.
Evi ter temizdir.
Çocukları çiçek gibi, gönül alıcıdır. Hayrı süreklidir.
Kocası da o nisbette yumuşak huyludur.
Namus onun şiarı, terbiye değişmez vasfıdır.
Soysuz adamlarla tartışma:
Soysuz adamlarla tartışma. Sonra onun kötü arzularını kendine çekmiş olursun.
Namus ve şerefini koruyan insanlara herkes izzet ve ikramda bulunur.
Böyle kimseler halk tarafından itibar görür. Hakkı bilmek, doğruluktan gelen bir fazilettir.
Kendini zavallı ve fakir göstermeye çalışan kimse hakarete uğrar.
Evlenmek istediğin kızı iyi seç:
İnsanın hanımı huzur ve sükunet kaynağıdır.
Bir kızla evlenmek istediğinde ailesini iyice araştır ve öğren.
Çünkü temiz ve asil bir aile tatlı meyveler yetiştirir.
Bilmiş ol ki kadınlar parmaklarımız kadar birbirinden farklıdırlar.
Şirret ve karaktersiz kadından sakın.
Onların dış görünüşlerine aldanma, böyleleri kocasına karşı kaba ve hırçındır.
Kocası kendisine saygılı olduğu zaman bunu bir üstünlük sanar.
Hiçbir iyiliğe karşı teşekkür etmesini bilmez.
Az şeye de hiç kanaat etmez.
Fitneden sakın:
Düşman ülkesinde de olsan fitne ve fesat çıkarmaktan sakın.
Sadakayı gizli ver:
Sadaka verirken gizli vermek, kendine bir musibet geldiğinde bağırıp çağırmayarak, yaygara yapmayarak gizlemek gerekir.
Bir günah işlediğinde ceza gelmeden hemen tevbe et. Sadaka vermek sıddıklar nişanıdır.
Onlar sıddıklar zümresindendir.
Anne babanı darıltma:
Anne-baban sana darılırsa, sen onlara karşı gelme. Bir köle efendisine nasıl hürmet ve itaat ederse, sen de ana-baban bir iş buyururlarsa o işi çabucak yap ki, sana beddua etmesinler.
Eğer sana darılırlarsa onlara karşı kafa tutma.
Ellerini öpüp hiddetlerini teskin et.