Lozan Antlaşması, I. Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu ile Müttefik Devletler arasında imzalanan ve modern Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarını belirleyen bir barış antlaşmasıdır. Antlaşma, Türkiye'nin bağımsızlığını ve egemenliğini tanıyan önemli bir diplomatik başarı olarak kabul edilir.
Lozan Antlaşması, Türk tarihi açısından büyük bir dönüm noktasıdır ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu belgelerinden biri olarak kabul edilir.
Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk'ta "Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir." ifadesiyle tanımladığı Lozan Barış Antlaşması 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde imzalanarak Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanınmasını ve bağımsızlığını pekiştiren önemli bir belge olarak tarihte yerini almıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
İşte Lozan Barış Antlaşması'nın ana maddeleri;
1. Sınırlar ve Topraklar
Türkiye-Suriye Sınırı: Türkiye'nin güney sınırı Suriye ile belirlenmiştir.
Türkiye-Yunanistan Sınırı: Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiştir. Doğu Trakya, Gökçeada ve Bozcaada Türkiye'ye bırakılmıştır.
Irak Sınırı: Musul sorunu ileri bir tarihte Türkiye ve İngiltere arasında çözümlenecektir.
2. Boğazlar Rejimi
Boğazlar (Çanakkale ve İstanbul Boğazları) uluslararası geçişe açık olacaktır.
Boğazlar Komisyonu kurulmuş, ancak komisyon 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile feshedilmiştir ve Boğazların kontrolü Türkiye'ye bırakılmıştır.
3. Azınlık Hakları
Türkiye, gayrimüslim azınlıkların (Rum, Ermeni, Yahudi) dini ve kültürel haklarını koruma altına almıştır.
Türkiye ve Yunanistan arasında nüfus mübadelesi yapılmış; Yunanistan'daki Türkler Türkiye'ye, Türkiye'deki Rumlar Yunanistan'a göç etmiştir.
4. Kapitülasyonlar
Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır. Yabancı devletlerin Türkiye üzerindeki ekonomik ve hukuki ayrıcalıkları sona erdirilmiştir.
5. Osmanlı Borçları
Osmanlı İmparatorluğu'nun borçları, Osmanlı'nın parçalanması sonucu oluşan yeni devletler arasında paylaştırılmıştır. Türkiye, üzerine düşen borç miktarını taksitler halinde ödemeyi kabul etmiştir.
6. Savaş Tazminatları
Türkiye, Yunanistan'dan savaş tazminatı talebinden vazgeçmiş, ancak Karaağaç bölgesi savaş tazminatı olarak Türkiye'ye verilmiştir.
7. Adalar
Türkiye, Ege Denizi'ndeki bazı adaların egemenliğini Yunanistan'a bırakmıştır. Ancak, Bozcaada ve Gökçeada Türkiye'ye bırakılmıştır.
8. Dış Borçlar ve Ekonomik Düzenlemeler
Türkiye'nin dış borçları ve ekonomik düzenlemeleri belirli prensipler çerçevesinde düzenlenmiştir.
Düyun-u Umumiye İdaresi kaldırılmıştır.
9. Yabancı Okullar ve Vakıflar
Türkiye'deki yabancı okullar ve vakıflar, Türk kanunlarına ve yönetmeliklerine tabi olacaktır.
10. Ermenistan ve Kafkasya Sınırları
Türkiye'nin doğu sınırları Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile belirlenmiştir.
Lozan Barış Antlaşması'nın bu maddeleri, Türkiye'nin bağımsız bir devlet olarak uluslararası alanda tanınmasını sağlamış ve Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarını ve iç düzenlemelerini belirlemiştir. Antlaşma, Türkiye'nin egemenlik haklarını ve toprak bütünlüğünü güvence altına alarak, uzun yıllar boyunca barış ve istikrarın temelini oluşturmuştur.
