Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş süreci, sadece siyasi ve toplumsal alanda değil, eğitim sisteminde de köklü değişimlerin yaşandığı bir dönem olarak öne çıkmaktadır. Osmanlı'nın son dönemlerinde başlayan modernleşme çabaları, Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte hız kazanmış ve Türkiye’nin eğitim sistemi, çağdaş normlara uygun hale getirilmiştir. Bu süreç, eğitim anlayışının, kurumlarının ve yöntemlerinin radikal bir şekilde dönüşümünü beraberinde getirmiştir.
Osmanlı Dönemi: Gelenekselden Moderne Geçişin Başlangıcı
Osmanlı İmparatorluğu'nun eğitim sistemi, uzun yıllar boyunca dini temelli medreselerden oluşuyordu. Medreseler, İslamiyet’in öğretilmesi, fıkıh, hadis, tefsir gibi dini bilimlerin yanı sıra matematik, astronomi gibi akli bilimlerin de öğretildiği kurumlardı. Ancak 18. yüzyıla gelindiğinde, Avrupa’da yaşanan bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gerisinde kalındığı fark edildi ve bu durumu düzeltmek için çeşitli reform girişimlerinde bulunuldu.
II. Mahmud döneminde (1808-1839) başlatılan reform hareketleri, Batı tarzı eğitim kurumlarının açılmasını teşvik etti. 1827 yılında kurulan Tıphane-i Amire, modern anlamda Türkiye’de açılan ilk tıp okuluydu. Bunu, Mekteb-i Harbiye (1834) ve Mekteb-i Mülkiye (1859) gibi askeri ve idari okullar izledi. Bu okullar, Batı bilim ve tekniklerinin Osmanlı toplumuna aktarılmasında kritik bir rol oynadı.
Tanzimat Dönemi’nde (1839-1876) eğitim alanındaki yenilikler hız kazandı. 1848’de Darülmuallimin, yani öğretmen yetiştirme okulu açıldı. Bu dönemde, tüm Osmanlı vatandaşlarının eğitim almasını amaçlayan ve devlet tarafından finanse edilen yeni okullar kuruldu. Ancak bu reformlar, geniş kitlelere ulaşmakta sınırlı kaldı ve geleneksel medrese eğitimi ile modern eğitim kurumları arasında bir ikilik oluştu.
Cumhuriyet Dönemi: Eğitimde Köklü Devrimler
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte, Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde eğitimde kapsamlı bir dönüşüm süreci başlatıldı. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, eğitim sistemini laik, bilimsel ve çağdaş bir temele oturtmayı hedefledi. Bu doğrultuda, 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edilerek, medreseler kapatıldı ve tüm eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandı. Bu kanun, eğitimde birliği sağlamış ve dini temelli eğitim sisteminin yerini laik ve modern bir eğitim anlayışına bırakmasına yol açmıştır.
Atatürk, eğitimi toplumun kalkınmasının en önemli aracı olarak görüyordu. Bu anlayış doğrultusunda, halkı eğitmek için Halkevleri ve Millet Mektepleri gibi kurumlar kuruldu. 1928 yılında gerçekleştirilen Harf İnkılabı ile Arap alfabesinden Latin alfabesine geçilerek, okuma yazma oranının hızla artırılması hedeflendi. Bu değişim, eğitimin yaygınlaşması açısından kritik bir adımdı.
Cumhuriyet döneminde ayrıca, kız çocuklarının eğitimi de teşvik edildi. Karma eğitim sistemine geçilerek, kız ve erkek öğrencilerin aynı okullarda eğitim görmesi sağlandı. Bu, kadınların toplumsal hayata daha aktif katılımını destekleyen önemli bir adımdı. Aynı zamanda, mesleki ve teknik eğitim kurumları yaygınlaştırılarak, sanayi ve tarımda ihtiyaç duyulan kalifiye elemanların yetiştirilmesi amaçlandı.
Eğitimin Modernizasyonu ve Günümüze Etkileri
Cumhuriyetin ilk yıllarında atılan bu adımlar, Türkiye’nin modernleşme sürecinin en önemli unsurlarından biri olarak kabul edilir. Bu dönemde yapılan reformlar, sadece eğitimin içeriğini değil, toplumun genel yapısını da köklü bir şekilde dönüştürdü. Eğitim sistemi, Türkiye’nin sanayileşme ve kalkınma süreçlerine katkıda bulunacak bireylerin yetiştirilmesini sağladı.
Günümüzde Türkiye’nin eğitim sistemi, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçişte yapılan bu köklü reformların mirası üzerine inşa edilmiştir. Eğitim alanında yaşanan dönüşüm, Türkiye'nin modernleşme sürecinin bir parçası olarak, ülkenin bilimsel, kültürel ve ekonomik gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Eğitimdeki bu evrim, aynı zamanda Türkiye’nin uluslararası arenada rekabet gücünü artıracak bireylerin yetiştirilmesine de zemin hazırlamıştır.
