Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan külliye, Fatih Edirnekapı’da Fevzi Paşa Caddesi üzerinde yer alır. Yapımı 1562 yılından 1565 yılına kadar sürmüş ve 1719 depreminde büyük hasar görmüş olan külliye içinde; cami, medrese, sıbyan mektebi, türbe, hamam ve çarşı bulunur.
CAMİ:
Vakfiyesine göre câmi inşaatı üç yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmıştır. Sinan'ın eseri olan bu külliye, 17 hücreli medrese, sıbyan mektebi, çifte hamam, Mihrimah Sultân’ın kızı Ayşe Hanım ve Damadı Güzel Ahmed Paşa’nın medfûn bulundukları türbe, çeşme ve bir sıra dükkandan meydana gelmiştir. Sözü edilen dükkanların bir kısmı yol genişletilmesi sırasında yıkılmıştır.
Câmi, M.1719 yılındaki depremden büyük hasara uğrayıp kubbeleri çökmüştür. Yapılan tamirden uzun yıllar sonra yine M.1894 yılındaki depremde minaresinin devrilmesi ile son cemaat yerinin kubbelerinin çökmesi ile bir süre öylece kaldıktan sonra 20.yüzyılın başlarında Evkaf Nezareti eliyle onarılmaya başlanmıştır. Daha sonra aynı yüzyılın ortalarında külliyenin geniş çapta tamiri ele alınmıştır.
Cami, dikdörtgen alanı ve fevka indir. Sinan bu camide yeni bir araştırma ile, dört paye üzerine oturan 19 m. Çapında ve 27 m. Yükseklikteki büyük ana kubbeyi, yanlara doğru kemerlerle açılan, yarı yükseklikte üçer küçük kubbe ile genişlemektedir. Yan mahfirler altışar sütunlu sivri kemerler üzerindedir. Ana kubbe yalnız başına yükselerek, takviye kuleleri arasında üç sıra pencerelerle açılmış, dört ince kalkan duvarı ve dört pandantif kalmıştır.
Yedi kubbeden oluşan son cemaat revakları alçak tutulduğundan cami tepede bir anıt gibi her tarafa hakimdir. Mekan etkisi, planı ve dış mimarisi bakımından her yanından deha fışkıran yeniliklerle doludur.
Caminin tek şerefeli kesme taştan yapılmış kurşun külahlı minaresi aslına nispetle daha ince yapılmıştır. Bu bakımdan Sinan devri nispetlerine uymaz. Minarenin kürsü ve pabucu yarıya kadar kalındır. Cami içi iki yüz dört adet penceresi ve revzenleri ile, kalem işi süslemeleri ile, hünkar mahfili ile, aydınlık ve ferah bir mekana sahiptir. Mihrabı beyaz mermerden yapılmış, altın yaldızlı, mukarnas yaşmaklı, kitabeli ve sekiz sıra sarkıtlıdır. Minberi mermerden yapılmış geometrik süslemelerle korkuluklar şebekilidir. Kürsüsü ahşaptan yapılmış geometrik şekillerle dekorlu ve sedef kakma süslemeleriyle bezenmiştir.
Üç adet giriş kapısı olan caminin ve dış kısmında yer alan ibadet alanı toplam 900 m2’dir. U biçimindeki medrese odalarının çevrelediği camii avlusunda, 16 sütunlu, konik çatılı, mermer hazneli şadırvanı olup avluya iki kapıdan girilmektedir. Camiin sağ tarafında bulunan sıbyan mektebi biri kubbeli diğeri ise ayna tonozlu iki mekanlı olup, geometrik geçmeli, mermer söveli kapıdan birbirine geçilmektedir.
Camiinin sol giriş kısmında musallası, ön kısmında geniş bir bahçesi ve kullanılan kuyusu vardır. Yandaki küçük mezarlığı bakımsızdır. Külliye içinde yer alan çeşme metruk ve harabe haldedir.
DİĞER YAPILAR:
Külliye içinde yer alan üç kubbeli dam örtüsüne sahip yapı, Sıbyan mektebi dir ve hemen bitişiğindeki yapıya, Güzel Ahmet Paşa Türbesi. 1900’lü yılların ilk çeyreğine kadar faaliyette olan bir çifte hamamı da içinde barındıran Külliye’nin cami avlusunda; mermer bir şadırvan, ondokuz bölmeden ve iki hayvandan oluşan bir iç mekân mevcuttur.
Külliye’nin günümüze ulaşamayan bir medresesi ve bir de çarşısı bulunur. Bu çarşının içindeki altmış üç dükkânın bir bölümü avlunun kuzey duvarının bitişiğinde bulunur.
