Oğuz Kağan ya da Oğuz Han, Türk ve Annesi Ay Kağan,babası Kara Han’dır. Oğuz Kağan Destanı’nın baş kahramanıdır ve destanda Asya Hun Devleti’nin hükümdarı Mete Han ile özdeşleştirilmiştir.
Doğum tarihi tespit edilememiştir. İlk Hun hükümdarı Teoman’ın oğludur. Teoman ın başka bir karısından ve Oğuz Han dan yaşça küçük bir oğlunun annesi, kendi oğlunu tahta geçirmek için çareler aradı ve sonunda Teoman ı kandırarak Oğuz Han ı güney-batı komşuları olan Kuşanlara rehin yollattı. O dönemdeki hukuk anlayışına göre, rehin, barış teminatı demekti.
Oğuz Han’ın üvey annesi, oğlunun tahta geçmesini garantilemek için, Teoman ı bir kere daha kandırarak Kuşanlara savaş açtırdı. Anlaşma bozulduğundan, Oğuz Han’ın Kuşanlar tarafından öldürülmesi gerekiyordu. Fakat Oğuz Han, süratle ülkesine kaçtı. Babası buna sevindi ve ödül olarak ona 10 bin askerlik bir vilayet verdi. Oğuz Han, yakaladığı bu imkanı iyi kullandı.
Kahramanlık ve teşkilatçılık gibi özelliklerini kullanarak, kin duyduğu babasına karşı askeri hazırlığa başladı. Elindeki orduyu bir savaş makinesi haline getiren Oğuz Han, alışılagelmiş bir silah olan oku da geliştirerek menzilini uzattı.
Hazırlıklarını tamamladıktan sonra, babasının üzerine yürüdü ve onu yenerek, M.Ö. 209 yılında Hun tahtına çıktı. Hun Devleti nin başına geçen Oğuz Han’ın ilk işi, doğudaki Tunguzları ortadan kaldırarak, Hazar Denizi ne kadar olan bölgedeki bütün Türk boylarını da hakimiyeti altında toplamak oldu. Türk boylarını birleştirerek ilk defa Türk birliğini kuran Oğuz Han’ın devletinde, boylar iç işlerinde serbestti.
Bu gelenek Osmanlılara kadar geldi. Boylar, merkezî devlete sadece vergi ya da haraç vermek ve asker hazırlamakla yükümlüydü. Oğuz Han, M.Ö. 209-174 yılları arasında geçen otuz beş yıllık kağanlığı sırasında, devamlı savaş halinde oldu.
Ülkesinin sınırları Hazar Denizinden Hint Okyanusu na, Himalayalardan Sibirya’ya kadar genişledi. Hun saldırılarına karşı inşa edilen Çin Seddi bile Oğuz Han ordularını durdurmaya yetmedi. Nitekim Oğuz Han, bir seferde 320 bin kişilik bir orduyla Çin in içlerine kadar girerek Çin Hükümdarı Kao Ti yi, ülkesinin kuzey bölgelerini Hunlara terk ederek, Hun devletine vergi ödemeye mecbur bıraktı.
Çinliler, 58 yıl müddetle bu vergiyi ödedi. Oğuz Han M.Ö. 174 yılında ölmüştür. Oğuz Han’ın Türkçedeki başka bir adının ‘’Alp Er Tunga’’ olduğu, aynı ismin Çin kaynaklarında Mete olarak geçtiği rivayet olunur. Oğuz Han, Oğuz Destanı nda şöyle tasvir edilir: Samur omuzlu, kurt belli bir yiğitti. Gözlerinin içi nur, avuçlarının içi kandı. Kırk gün anasının sütünü emdi, bir daha emmedi. İki üç yaşında iken ata binmeye başladı
