Kalbe gelen düşüncelerin bir kısmı şeytandandır. Onları tanımak ve zararını kalpten uzaklaştırmak için önce Allah'a sığınmalı, sonra şu üç yolla onu defetmeye çalışmalıdır.

a- Şeytanın tuzak, hile ve oyunlarını tanımalıdır.

b- Şeytandan gelen vesvese ve çağrıyı basite alıp kalbi ona bağlamamalıdır.

c - Kalp ve dil ile Allah'ı zikretmeye devam etmelidir. 

Hiç şüphesiz yüce Allah'ı zikir, insanı şeytana karşı kuvvetlendirip koruyacak en güzel gıdadır.

Şeytanın hile ve tuzaklarını tanımaya gelince; 

kalbe gelen düşünceleri ve çeşitlerini iyi tanıdığında hangisinin şeytana ait olduğunu farkedebilirsin.

 

Kalbe Gelen Düşünce Çeşitleri:

Bunlar, kalpte birtakım işleri yapmaya veya terketmeye sebep olur. 

Bütün bu düşüncelerin kalpte oluşması Allahtan'dır; çünkü her şeyin yaratıcısı O'dur. 

Bu düşünceler temelde dört kısımdır:

a- Bazı düşünceler vardır ki, başlangıcı itibariyle onları kalpte Allah var eder; buna sadece "hatır ''düşünce" denir.

b- Bazı düşünceler, insanın tabiatına uygun olarak kalpte oluşur. Buna nefisten gelen düşünce ''heva'' denir.

c- Bazı düşünceler şeytanın çağrısından sonra meydana gelir, ona nisbet edilir, buna; "vesvese" denir.

d- Bazı düşünceler doğrudan yüce Allah tarafından kalpte yaratılır, buna "ilham" denir.

Başlangıcı itibariyle Allah'dan gelen düşünceler bazan hayır, ilahi bir ikram ve kulu sorumlu eden bir delil olur. 

Bu düşünce, bazan kul için imtihan maksa adıyla şer olarak da gelebilir.

Yüce Allah tarafından gelen ilham ise, ancak hayırdır, çünkü o, kulu hayra ve doğruya sevk için gönderilmiştir.

Şeytan tarafından kalbe atılan düşünceye gelince; 

o, ancak aldatma yoluyla kötülük getirir. 

Çoğu zaman bu düşünce bir tuzak ve istidrac olarak hayır şeklinde gelir.

Nefsin kötü arzuları tarafından kalbe gelen düşünce, ancak kötülüktür. 

Bunun içinde bazan hayırlı olan düşünce de mevcuttur; fakat bu hayır, gelen düşüncenin kendisinden değil, kulu daha hayırlı bir işten alıkoymaya yönelik bir hayırdır.

İşte bunlar, kalbe gelen düşünce çeşitleridir. 

Sonra senin, şu üç konuyu bilmeye ihtiyacın vardır:

Birinci konu; Alimler demişlerdir ki;

"Kalbe gelen düşünceleri tanımak ve iyisini kötüsünden seçmek istersen; onları şu üç ölçüye vur ki, düşüncenin hangi türden olduğunu anlayasın.

1-Kalbine gelen düşünceyi, dinin ölçü ve hükümlerine arzet; eğer din onun hayırlı olduğunu söylerse, o hayırlıdır; tersini söylerse o kötüdür. 

Gelen düşünce ruhsat veya şüpheli şeylere giriyorsa, o da kötüdür.

Eğer bu ölçüyle düşünceyi tam tanıyamadıysaan, onu salihlerin gidişatına arzet; şayet gelen düşünce onların güzel hallerine uyuyorsa o, hayırlıdır, yoksa kötüdür.

İkinci konu; Kalbe gelen düşüncenin ilk olarak şeytandan mı, nefisten mi yoksa yüce Allah'tan mı geldiğini bilmek istersen; onu şu yönleriyle değerlendir;

1-Eğer düşünce ısrarlı bir şekilde aynı hal üzere geliyor ve kalpte sabit duruyorsa, o Allah'dan veya nefistendir. Şayet gelen düşünce kötü, kararsız ve tereddütlü ise, o şeytandandır.

2-Kalbindeki düşünce, yeni yaptığın bir günahın peşinden oluşmuşsa, o, Allah'dan olup senin için önceki günahının bir cezasıdır. 

Eğer kötü düşünce bir günahın peşinden gelmeyip senden kaynaklanıyorsa, o, şeytandandır.

3-Şayet kalbe gelen kötü düşünce zayıflamıyor, Allah'ın zikri ile azalmıyor ve sürekli duruyorsa, 

o nefsin hevasından kötü arzusundan ileri gelmektedir. 

Eğer kötü düşünce, yüce Allah'ın zikri ile azalıyorsa, 

o şeytandandır.

Üçüncü konu; Hayırlı bir düşüncenin Allah'dan mı yoksa melekten mi geldiğini bilmek istersen, bu konuda şu üç duruma bak;

1-Gelen hayır düşünce, kesin bir hal üzere geliyorsa, o Allah'dandır; eğer hayır düşünce sabit olmayıp kalpte gidip geliyorsa, o melektendir.

2-Kalbe gelen hayır düşünce, senin bir gayretin sonucu ve yaptığın taatin peşinden oluşmuşsa, 

o Allah'dan'dır; değilse melektendir.

3-Kalbe gelen hayır düşünce, temel inanç esasları ve kalbin batıni amelleriyle ilgiliyse, o Allah'dan'dır; 

eğer temel esasların dışındaki meseleler ve zahirdeki amellerle ilgiliyse, o çoğunlukla melektendir. Çünkü ekseri alimlerin görüşüne göre melek, kulun iç alemini bilmeye imkan bulamaz.

Bazan şeytan tarafından kalbe hayır düşünce atılır; bu, kulu o hayrın üzerinde yavaş yavaş kötülüğe yaklaştırmak için olur. 

Bu durumda bak; kalbine gelen iş konusunda nefsini nasıl buluyorsun.

Eğer nefsinde ilahi korku olmadan işe karşı bir heves varsa, nefsin hiç düşünmeden işte acele ediyorsa, korku halinden uzak bir halde emniyet içinde ise, işin sonunu görmeden basiretsiz bir şekilde içine dalıyorsa, bil ki o düşünce şeytandandır; 

ondan sakın. 

Eğer nefsini bu saydıklarımızın aksi bir halde buluyorsan, bil ki o düşünce, Allah'dan veya melektendir.

Bir işin, ahirette sevap kazanmak ve ilahi rahmete ulaşmak için yapılması da ihtimal dahilindedir.

İmam Gazali...