Samarra, Abbasi Devleti zamanında Irak'ta Bağdat'ın yetmiş mil uzağında ve Dicle kenarında kurulan tarihi bir şehir.
Bu şehri, Halife Mu'tasım'a ve ücretli Türk ordusuna yeni bir yerleşim merkezi sağlamak gayesiyle Ünlü Abbasi kumandanı Türk asıllı Eşnas, 836 senesinde, kurdu.
Samarra Kuruluşundan 892 senesine kadar
57 sene müddetle, Abbasi Devletine başşehir oldu.
Halife Mu'tasım'dan halife Mu'tedid'e kadar sekiz Abbasi halifesi Samarra'yı payitaht olarak kullandı.
Müslümanların kurduğu en büyük şehirlerden biri olan Samarra, başşehir olduğu müddet içinde bir kısmı bugün de ayakta olan muazzam eserlerle imar edildi. Samarra'ya ilk yerleşen halife Mu'tasım, burada Cevzak yüzyılını yaptırdı.
Daha sonra halife Vasık, kendi adıyla Harun yüzyılını yaptırdı.
Halife Mütevekkil ise, Samarra'da yirmi dört ayrı kasır yaptırmış veya daha önceden inşa edilmiş olanları genişletmiştir.
Bu kasırların en Ünlüleri; Balkuvara, Arus, Muhtar ve Vahid kasırlarıdır.
Samarra'da en son oturan Halife Mu'temid,
869 senesinde doğu sahilinde el-Ma'şuk yüzyılını yaptırdı.
Bu şehirde evler, umumiyetle aynı plan üzerine yapılmıştır.
Tek katlı olan evlerin ortasında havuzu ile bir avlusu bulunurdu. Avluların etrafında eyvanlar ve odalar vardı. Sarayların ve evlerin iç kısımları kabartma süslemeler ve levhalarla tezyin edilmişti.
Muhteşem Samarra şehri, bugün Dicle Nehrinin sol sahilinde büyük bir harabe halindedir.
Bugün harabelerin yakınında yeniden kurulmuş aynı adı taşıyan küçük bir şehir vardır. Harabeler arasında sağlam kalan binalar, halife Mütevekkil'in yaptırdığı Büyük Cami; Balkuvara sarayı;
Vasık Kasrı ve Kubbetü's-Sulaybiya'dır.
Harabe haline gelen bu şehirde yapılan kazılarda, Abbasiler zamanında dünyaya ışık saçan sanat ve kültürün zengin nümuneleri elde edilmiştir.
Bugün harabe ve küçük bir belde halini alan Samarra şehri vaktiyle yüz binlerce nüfusa sahipti.
Samarra'da bu gün sadece kuşatma duvarları ile minaresi ayakta kalan Büyük Cami;
''Cami-ül-Kebir'', Halife Mütevekkil tarafından 848 ile 852 seneleri arasında yaptırılmıştır.
Dünyanın en geniş camisi olup, 240 metre boyunda, 156 metre enindedir.
Cami, müştemilatıyla birlikte otuz sekiz bin metre karelik bir saha kaplamaktadır.
Kuşatma duvarları, ortalama on beş metre yükseklikte, iki buçuk metre kalınlıkta olup, pişmiş tuğladan yapılmıştır ve aralıklı takviye kuleleri vardır. İç bölmeleri ve mermer sütunlar üzerine oturan tavanlar tamamen yok olmuştur.
Bozulmadan kalan, melviye denilen minaresi caminin kuzey tarafında ve 27 metre dışındadır.
Koni şeklinde olan minare, kare bir taban üzerinde helezoni olarak yükselir ve tepesine dışarıdan dolanan bir merdivenle çıkılır.
Samarra'nın el Asker mahallesinde ikamet ettiği için el-Askeri lakabını alan 11. İmam Ebu Muhammed Hasan el-Askeri'nin ve onun babası 10. İmam AliNaki hazretlerinin medfun olduğu türbe de Samarra Büyük Camii yanındadır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
